“RËNDËSIA DHE ZBATIMI I PARIMIT BONA
FIDES NË TË DREJTËN KONTRAKTORE”

HYRJE Ligji kontraktor ka një rol kyç në zhvillimin e shoqërisë njerëzore. Kjo nuk do të thotë aspak se po mbivlerësohet një fushë e së drejtës në raport me fushat e tjera, por sigurisht nuk mund të mohohet rëndësia që pati në rregullimin e praktikave të shkëmbimit, marrëveshjeve dhe tregtisë, duke u kthyer në “gjuhën e përbashkët” të popujve. Secila prej fushave të së drejtës frymëzohet, mbështetet e zhvillohet mbi një grup parimesh. Këto parime përgjithësisht nuk njohin kufij territorialë shtetërorë, duke ngelur në thelb të njëjtë. Parimet e së Drejtës nuk përcaktohen nga natyra, por nga marrëdhëniet shoqërore, ndaj edhe jetëgjatësia dhe rëndësia e zbatimit të tyre ndikohet nga evoluimi i këtyre marrëdhënieve në shekuj. Rrjedhimisht ka parime, të cilat lindin, zhvillohen, humbasin apo rishfaqen. Ligji kontraktor, duke qenë i hershëm, është krejtësisht i përshkuar nga parime të së Drejtës Romake. Tërësisht e tërhequr nga madhështia e tyre, zgjodha të trajtoj një nga parimet më të vjetra, parimin Bona Fides,1 që mbart në vetvete mit dhe hyjni në krijim, paqartësi në përcaktim, humanizëm dhe moral në përmbajtje dhe sigurisht shumë debat për vlerat dhe rëndësinë aktuale të tij. Një tjetër arsye për të cilën u ndjeva “e detyruar” të përqendrohem te parimi i mirëbesimit, është puna ime në Universitetin “Ismail Qemali” Vlorë. Prej disa vitesh lektore në të Drejtën Civile ndjeja vështirësi për të sqaruar plotësisht studentët e mi rreth mirëbesimit, të cilët hutoheshin dhe nuk kuptonin pse një gjendje mirëbesimi privilegjohej nga ligji. Në përmbushje të dëshirës për të studiuar një parim të këtyre përmasave, si dhe në përpjekje për t’u rritur profesionalisht e për të sjellë në auditor njohuri të reja e të thelluara, ky studim përcjell kuriozitetin për të hulumtuar, këmbënguljen për t’u përmirësuar në mënyrë të vazhdueshme dhe dëshirën për të hedhur hapa në çështje quasi të paprekura nga autorë e studiues shqiptarë. QËLLIMI DHE RËNDËSIA E STUDIMIT Në dekadat e fundit, parimi i mirëbesimit kontraktor është bërë pjesë e debateve juridike. Mjaft studiues, në punën e tyre janë fokusuar në përcaktimin e rolit dhe rëndësisë së tij përgjatë fazave të kontraktimit. Njëkohësisht parimi i mirëbesimit është kthyer në një mjet të rëndësishëm juridik të gjykatave në zgjidhjen e konflikteve kontraktore e në interpretimin e kontratave. Ka pasur një vëmendje gjithnjë e në rritje kundrejt parimit, për shkak të natyrës së tij dhe vlerave të jashtëzakonshme, që arrin të përçojë në sistemin ligjor. Në Shqipëri, legjislacioni civil është i frymëzuar nga eksperiencat ligjore të vendeve, të cilat i përkasin traditës Civil Law. Si i tillë, ndihet prania e parimit të mirëbesimit, jo vetëm në legjislacionin kontraktor, por edhe në atë të punës, familjes, trashëgimisë, etj. Nga ana tjetër ndihet një mungesë e theksuar vëmendjeje ndaj parimit të mirëbesimit në përgjithësi e atij kontraktor në veçanti, nga studiues, si edhe nga gjykatat gjatë aplikimit të ligjit mbi çështjet për zgjidhje. Kjo mungesë është e shprehur në thuajse aspak trajtim doktrinar në lidhje me parimin dhe në një përdorim të përciptë të tij (vetëm përmendja e parimit e mirëbesimit) në vendimet e gjykatave shqiptare.

Realizimi i këtij studimi në një sfond të “heshtjes” shqiptare ka për qëllim kryesor të shpërfaqë rëndësinë e parimit Bona Fides në të Drejtën Kontraktore, duke sfiduar kështu çdo dyshim për të lënë mënjanë zbatimin e tij në praktikë, si dhe mbart në vetvete përmbushjen e disa qëllimeve të tjera dytësore: Së pari, të arrijë të sqarojë se zbatimi në praktikë i mirëbesimit, në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve kontraktore fuqizon rolin e gjyqtarit, duke përmbushur qëllimin e hershëm të shfaqjes së tij në të Drejtën Romake. Së dyti, duke qenë se parimi Bona Fides përmendet në shumë legjislacione të brendshme dhe në instrumente të rëndësishme ndërkombëtarë pa dhënë një përkufizim të tij, nëpërmjet këtij studimi do të tregohet se mungesa e përkufizimit është jo thjesht një karakteristikë e parimit, por pika më e fortë e tij, që shkakton “vështirësi” në zbatim, por nuk e kufizon dhe nuk ia zbeh dot rolin dhe rëndësinë. Së treti, të dëshmojë për një qasje dypolare ndaj mirëbesimit kontraktor duke ofruar një pamje të dy traditave ligjore: Civil Law dhe Common Law, nëpërmjet analizimit të disa legjislacioneve të brendshme, në qëndrimet e tyre para dhe gjatë kontraktimit, në përmbushje dhe interpretim të kontratës, si dhe në përcaktimin e vlefshmërisë së saj. Ky qëllim do të realizohet nëpërmjet një përzgjedhjeje të kujdesshme të legjislacioneve, që do të merren në studim, duke u përpjekur për të nxjerrë në dukje dallimet, që ekzistojnë në qëndrimet e Civil Law dhe Common Law ndaj parimit të mirëbesimit. Së katërti, të arrijë të vërtetojë triumfin e parimit të mirëbesimit në të Drejtën Ndërkombëtare Kontraktore duke u bërë pjesë e rëndësishme e instrumenteve ligjore në nivel Evropian dhe botëror, me karakter të detyrueshëm e soft law, të cilët përmbajnë parimet bazë të normave ligjore të aplikueshme. Ky qëllim do të realizohet nëpërmjet analizimit dhe interpretimit të kujdesshëm të disa prej këtyre instrumenteve ndërkombëtare. Pra, studimi synon të ofrojë përgjigje për disa pyetje: 1. Cili është roli dhe rëndësia aktuale e parimit të mirëbesimit kontraktor? 2. Pse mirëbesimi i ka shpëtuar një përkufizimi preciz? 3. Cili është roli i gjyqtarit në aplikimin e parimit të mirëbesimit kontraktor? 4. Si është raporti i parimit të mirëbesimit me parime të tjera të së Drejtës Kontraktore? 5. A ka dallime në qasjen ndaj mirëbesimit kontraktor midis traditave Civil Law dhe Common Law? 6. A ekzistojnë dallime të tjera, më të vogla ndërmjet legjislacioneve të brendshme brenda të njëjtës traditë, apo qasja është monokromatike? 7. Cilat janë detyrimet që dikton parimi i mirëbesimit në marrëdhënien kontraktore? 8. Sa i pranishëm e i rëndësishëm është parimi i mirëbesimit në nivel ndërkombëtar? Ky studim mund të shërbejë si një bazë e mirë për punime e studime të tjera në të ardhmen, të cilat do të kenë në qendër të tyre parimin e mirëbesimit. Studimi ka vlerë për gjyqtarët, në aplikimin e ligjin e në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve kontraktore, për të nxitur
dhe fuqizuar rolin tyre në arritjen e drejtësisë dhe ekuilibrit në marrëdhënien kontraktore e
për të përdorur pushtetin e tyre si një mjet për tejçimin e vlerave në ligj. Ky studim është
një pikë referimi edhe në rastet e interpretimeve gjyqësore e jashtëgjyqësore të kontratave
tregtare. Studimi mund të konsiderohet një pikënisje për një vëmendje më të madhe ndaj
parimit të mirëbesimit, për të plotësuar doktrinën shqiptare me qëndrime të mëtejshme rreth
tij.

TABELA E PËRMBAJTJES
Mirënjohje iii
Tabela e Shkurtimeve iv
Tabela e Përmbajtjes v
Hyrje ix
Qëllimi dhe Rëndësia e studimit ix
Kufizime dhe Vështirësi në realizimin e studimit xi
Metodologjia dhe Materialet xii
Struktura e studimit xiv
KAPITULLI I
BONA FIDES: NGA STANDARD I SJELLJES SË MIRË, NË PARIM TË
SË DREJTËS
HYRJE 1
1. MIRËBESIMI SI KONCEPT 2
2. ZHVILLIMI HISTORIK I PARIMIT BONA FIDES 4
2.1 Bona Fides në Romën e Lashtë 4
2.1.1 Ius Civile dhe lindja e të drejtave të tjera në Romën e Lashtë 5
2.1.2 Shfaqja e parimit Bona Fides në të Drejtën Romake 7
2.1.3 Origjina “hyjnore” e parimit Bona Fides 9
2.1.4 Aequitas dhe Bona Fides 10
2.2 Rizbulimi i Parimit Bona Fides në Mesjetë 11
2.2.1 E Drejta Kanonike dhe Bona Fides 12
2.2.2 Lex Mercatoria dhe Bona Fides 12
2.3 Mirëbesimi dhe kodifikimi modern 14
3 KUPTIMI I PARIMIT BONA FIDES 17
3.1 Përpjekjet për përkufizim të Parimit të Mirëbesimit 18
3.1.1 Mirëbesimi në legjislacionet kombëtare 20
3.1.2 Mirëbesimi në nivel ndërkombëtar 22
3.2 Ndarja klasike e mirëbesimit 23
3.2.1 Kuptimi objektiv 24
3.2.2 Kuptimi subjektiv 25
3.3 Prezumimi i mirëbesimit 27
4 ROLI I GJYQTARIT NË APLIKIMIN E PARIMIT TË
MIRËBESIMIT
27
5 KEQBESIMI 30
5.1 Keqbesimi kontraktor 32
5.1.1 Format e shfaqjes së keqbesimit kontraktor 33
6 PARIMI I MIRËBESIMIT NË RAPORT ME PARIMET E TJERA
TË SË DREJTËS KONTRAKTORE 34
6.1 Liria kontraktore 34
6.1.1 Kufizimet e lirisë kontraktore 36
6.1.2 Liria kontraktore dhe parimi i mirëbesimit 37
6.2 Parimi i Ndalimit të Abuzimit me të Drejtën 39
6.2.1 Qëndrimi i vendeve Civil Law dhe Common Law ndaj parimit të
ndalimit të abuzimit me të drejtën
39
6.2.1.1 Legjislacionet Civil Law dhe parimi i ndalimit të abuzimit me të drejtën 39
6.2.1.2 Legjislacionet Common Law dhe parimi i ndalimit të abuzimit me të
drejtën
40
6.2.2 Abuzimi me të drejtën dhe e Drejta Kontraktore 42
6.2.3 Abuzimi me të drejtën dhe parimi i mirëbesimit 43
6.3 Autonomia e palëve 43
6.3.1 Autonomia e palëve dhe parimi i mirëbesimit 45
KAPITULLI II
BONA FIDES: NJË PARIM, DY QASJE
HYRJE 46
1. MIRËBESIMI NË LIDHJEN E KONTRATËS 47
1.1 Drejt përfundimit të kontratës 48
1.1.1 Oferta (propozimi) 48
1.1.2 Pranimi 49
1.1.3 Fati i ofertës 50
1.2 Teoritë rreth momentit të lidhjes së kontratës 53
1.3 Periudha (faza) parakontraktore 56
1.3.1 Karakteristikat e periudhës parakontraktore 57
1.4 Mirëbesimi në fazën parakontraktore 58
1.5 Liria kontraktore dhe ndërprerja e negocimeve 63
1.6 Përgjegjësia parakontraktore 64
1.6.1 Culpa in contrahendo 64
1.6.1.1 Detyrimi për dhënie informacioni 66
1.6.1.2 Detyrimi për të mos ndërprerë negocimet pa shkaqe të arsyeshme 69
1.6.1.3 Detyrimi për të hyrë në negocime me qëllim të vërtetë për përfundimin e
kontratës
72
1.6.2 Cilësimi i përgjegjësisë gjatë formimit të kontratës 73
1.6.3 Përcaktimi i interesit dhe dëmit në formimin e kontratës 75
2. MIRËBESIMI NË PËRMBUSHJEN E KONTRATËS 78
2.1 Përmbushja e kontratës në mirëbesim 79
2.2 Detyrimet e diktuara prej mirëbesimit në përmbushjen e detyrimeve
kontraktore
86
2.3 Përgjegjësia në rast të mospërmbushjes së detyrimeve kontraktore 89
2.3.1 Përgjegjësia kontraktore për mospërmbushje 89
2.3.2 Mjetet juridike për korrigjimin e shkeljeve të detyrimeve kontraktore 92
2.3.2.1 Shpërblimi i dëmit dhe interesat 93
2.4 Përgjegjësia në rast shkeljeje të mirëbesimit në përmbushjen e
detyrimeve kontraktore
96
3 MIRËBESIMI NË INTERPRETIMIN E KONTRATËS 99
3.1 Kuptimi i interpretimit të kontratës 99
3.2 Ngjashmëritë dhe dallimet në interpretim midis ligjit dhe kontratës 101
3.3 Nevoja për interpretim të kontratës 102
3.4 Kriteret e interpretimit të kontratës 103
3.4.1 Kriteret subjektive 105
3.4.1.1 Pesha e fjalëve 105
3.4.1.2 Konstatimi i qëllimit të palëve 107
3.4.1.3 Kontrata është një 109
3.4.2 Kriteret objektive 110
3.4.2.1 Kuptimi i fjalëve duhet të sjellë efekt 111
3.4.2.2 Praktika dhe zakonet 111
3.4.2.3 Natyra e kontratës 113
3.4.3 Mirëbesimi në interpretimin e kontratës 113
3.5 Zbatimi i rregullit “contra proferentem” 115
4. MIRËBESIMI DHE VLEFSHMËRIA E KONTRATËS 117
4.1 Kuptimi i vlefshmërisë së kontratës 117
4.2 Llojet e pavlefshmërisë 119
4.3 Mirëbesimi dhe vlefshmëria e kontratës 120
KAPITULLI III
BONA FIDES DHE PËRFSHIRJA NË TË DREJTËN KONTRAKTORE
NDËRKOMBËTARE
HYRJE 124
1. KONVENTA E KOMBEVE TË BASHKUARA “PËR
KONTRATAT PËR SHITJEN NDËRKOMBËTARE TË
MALLRAVE” (CISG)
126
1.1 Konventa (CISG) dhe Parimi i Mirëbesimit 128
1.2 Mundësia e përdorimit të art. 7 (1) përtej interpretimit të vetë
Konventës (CISG)
131
1.2.1 Mirëbesimi në formimin e kontratës 133
1.2.2 Mirëbesimi në dispozitat e përgjithshme për shitjen e mallrave 135
1.2.3 Mirëbesimi në lidhje me detyrimet e palëve 136
1.3 Kritika mbi rolin e “zmadhuar” të mirëbesimit përtej interpretimit
të Konventës
139
2 UNIDROIT-PARIMET PËR KONTRATAT TREGTARE
NDËRKOMBËTARE (PICC)
140
2.1 Kuptimi i Parimeve UNIDROIT (PICC) 141
2.2 Qëllimi i Parimeve UNIDROIT (PICC) 141
2.2.1 Qeverisja e kontratës 142
2.2.2 Interpretimi 143
2.2.3 Roli i Parimeve UNIDROIT (PICC) si model për legjislatorët 143 2.3 Rëndësia aktuale e Parimeve UNIDROIT (PICC) 144 2.4 Parimi i Mirëbesimit dhe Parimet UNIDROIT (PICC) 146 2.4.1 Mirëbesimi dhe art. 1.7 i Parimeve UNIDROIT (PICC) 146 2.4.1.1 Detyrimi i palëve për të vepruar në mirëbesim 147 2.4.1.2 Pamundësia e kufizimit të detyrimit për mirëbesim 147 2.4.2 Mirëbesimi në artikuj të tjerë të Parimeve UNIDROIT (PICC) 148 2.4.2.1 Parashikime të përgjithshme 149 2.4.2.2 Formimi dhe përmbajtja e kontratës 149 2.4.2.3 Vlefshmëria e kontratës 150 2.4.2.4 Interpretimi i kontratës 151 2.4.2.5 Përmbushja dhe mospërmbushja e kontratës 151 2.5 Keqbesimi dhe Parimet UNIDROIT (PICC) 153 3. PARIMET E TË DREJTËS KONTRAKTORE EVROPIANE (PECL) 153 3.1 Qëllimi i Parimeve të së Drejtës Kontraktore Evropiane (PECL) 154 3.2 Mirëbesimi dhe Parimet e së Drejtës Kontraktore Evropiane (PECL) 156 3.2.1 Mirëbesimi në formimin e kontratës 158 3.2.2 Mirëbesimi dhe vlefshmëria e kontratës 160 3.2.3 Mirëbesimi dhe interpretimi i kontratës 161 3.2.4 Mirëbesimi në përmbajtjen e kontratës 163 3.2.5 Mirëbesimi në përmbushjen dhe mospërmbushjen e kontratës 164 4. KRAHASIM I KONVENTËS (CISG), PARIMEVE UNIDROIT (PICC) DHE PARIMEVE (PECL) 166 KAPITULLI IV PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME 170 BIBLIOGRAFIA 182 Abstrakt 203 Abstract 203