“Kontrata e Konsumatorit. Elementët ligjorë në legjislacionin shqiptar dhe europian”

PARATHËNIE
E drejta evoluon në përpjestim të drejtë me marrëdhëniet social – ekonomike të një vendi të caktuar, e në këtë kuadër ajo pëson ekspansion nga pikpamja legjislaive. Kësisoj, në korpusin ligjor të një vendi të caktuar, degët klasike të së drejtës vazhdojnë dhe pësojnë përmirësime, por mund të ndodhë që në këtë kuadër mund të shtohen edhe degë të reja të cilat plotësojnë më së miri kërkesat e qytetarëve për të rregullar marrëdhëniet e tyre shoqërore nga ligje të caktuara. E në këtë kuadër, me zhvillimet social – ekonomike të shoqërisë sonë, evidentohet lehtësisht zhvillimi i marrëdhënieve juridiko – civile me subjekt kryesor konsumatorin. Janë këto marrëdhënie dhe vet problematikat që këto mbarsin që kanë nxitur krijimin e së drejtës së konsumatorit, një degë e re e së drejtës e cila për shkak të gamës së gjerë që trajton, mbart edhe shumë problematika të cilat, janë në proces studimi nga studiuesit e së drejtës. Kësisoj, edhe unë, si një studiues i së drejtës, aspiroj të kontribuoj në mënyrë modeste në këtë kuadër duke trajtuar një aspekt konstituiv të marrëdhënies juridiko – civile të konsumatorit siç janë kontratat konsumatore. Problematikat në kuadër të legjislacionit kombëtar dhe mangësitë e evidentuara gjatë procesit të harmonizimit me legjislacionin e Bashkimit Europian, do të gjejnë një trajtim të detajuar në këtë punim kërkimor shkencor. Janë kontratat konsumatore, fillesa e marrëdhënies juridiko – civile të konsumatorit dhe mbi bazë të këtij veprimi juridik të stipuluar mes palëve, lindin problematika, mosmarrëveshje, të cilat për shkak të natyrës komplekse që kanë, do të trajtohen në kuadër të jurisprudencës kombëtare dhe asaj ndërkombëtare, kryesisht Gjykatës së Drejtësisë së BE-së.
Në Shqipëri, vetëm pas zhvillimeve politiko – ekonomike të viteve ’90, mund të bëhej fjalë për përgatitjen e kuadrit ligjor, ku shtrihet disiplina e re juridike e së drejtës së konsumatorit. Me nënshkrimin e Marrëveshjes së Stabilizim – Asocimit, në korpusin ligjor të së cilës, një dispozitë e veçantë i takon çështjeve të mbrojtjes së konsumatorëve dhe mbikqyrjes së tregut. Legjislacioni shqiptar, që mbulon këtë fushë, është i harmonizuar, pothuaj maksimalisht me të drejtën e Bashkimit Europian, e cila, në të ardhmen e afërt aspirohet të bëhet pjesë e legjislacionit të brendshëm. Në kuadrin e integrimit, një ndër provat, që parashtrohet ndaj sistemit gjyqësor, në drejtim të rritjes së kapacitetit të tij, është zbatimi korrekt i legjislacionit, ku bën pjesë edhe Ligji Nr.9902, datë 17.4.2008 “Për mbrojtjen e konsumatorëve”.
Kësisoj, për të deduktuar, do të thoja se, një panoramë e qartë e kuadrit rregullues ligjor sipas legjisalcionit material dhe procedurial të Republikës së Shqipërisë dhe analizimi mutatis mutandis i kuadrit rregullues Europian, për kontratat konsumatore, është shumë e nevojshme për aplikuesit dhe studiuesit e së drejtës së konsumatorit në Republikën e Shqipërisë. Gjithashtu, analizimi i jurisprudencës kombëtare dhe asaj të Gjykatës së Drejtësisë së BE-së, përbëjnë një gur themeltar për evidentimin e problematikave në kuadër të aplikimit të legjislacionit për kontratat konsumatore dhe sidomos analizimin e kushteve të padrejta në kontratat konsumatore.

Metodologjia
Për realizimin e këtij punimi janë ndjekur metodat e mëposhtme:
Kërkimi doktrinar
Kërkimi doktrinar ka konsistuar në evidentimin dhe analizën e literaturës së nevojshme mbi aspektet më kryesore të kontratave konsumatore. Evidentimi i literaturës ka përfshirë identifikimin, mbledhjen dhe analizimin e librave, artikujve shkencorë në fushën ligjore dhe me fokus kryesor kontratat konsumatore. Bibliografia e përzgjedhur është fokusuar veçanërisht në autorët e huaj, por edhe shqiptarë.
Studim i praktikës gjyqësore
Në kuadër të këtij disertacioni, një nga komponentët më të rëndësishmë të studimit ka qenë evidentimi dhe përpunimi i praktikës gjyqësore shqiptare dhe jurisprudencës së Gjykatës Europiane të Drejtësisë mbi çështjet që janë bërë pjesë e punimit. Praktika gjyqësore zë një hapësirë të konsiderueshme të punimit dhe studimi i saj është kryer me qëllim evidentimin e çështjeve më problematike në drejtim të zbatimit të legjislacionit për konsumatorin dhe nxjerrjen në pah të elementëve të cilët kanë nevojë për përmirësim në këtë drejtim.
Metoda e analizës së legjislacionit dhe ajo krahasuese
Me qëllim arritjen e objektivave të studimimit, ka qenë e domosdoshme analiza e kuadrit ligjor kombëtar dhe atij ndërkombëtar mbi institutin e kontratës konsumatore. Problemet ligjore dhe praktike janë analizuar nëpërmjet krahasimit të legjislacionit material dhe procedurial të Republikës së Shqipërisë dhe legjislacionit të disa prej vendeve anëtare të BE-së. Nëpërmjet analizës krahasuese është bëre i mundur evidentimi i problematikave kryesore në varësi të qasjes së legjislacioneve dhe qëndrimeve të gjykatave kombëtare. Metoda e analizës ligjore ka shërbyer gjithashtu në gjetjen e disa propozimeve për zgjidhjen e problemeve praktike të lindura në kuadër të normave të cilat rregullojnë institutin e kontratës konsumatore.

Tabela e Përmbajtjes
i.Falenderime dhe Mirënjohje
ii.Tabela e Përmbajtjes…………………………………………………………………………. i
iii.Lista e Shkurtimeve…………………………………………………………………………..iv
iv.Parathënie…………………………………………………………………………………….vi
v.Metodologjia………………………………………………………………………………….vii
vi.Struktura e Punimit……………………………………………………………………………ix
Kreu I – Sfondi i evoluimit historiko-ligjor i së drejtës së konsumatorit dhe kontratave konsumatore. E drejta e konsumatorit si multidisiplinë juridike…………………………..1
1.1. Sfondi historik i evoluimit të së drejtës së konsumatorit dhe kontratatve konsumatore……1
1.2. Koncepte të përgjithshme mbi kontratat dhe të drejtën e konsumatorit……………………3
1.3 E drejta e konsumatorit si multidisiplinë dhe raporti i saj me degët e tjera të së drejtës……4
1.3.1 Subjektet e së drejtës së konsumatorit…………………………………………………….5
1.4 Konsumatori…………………………………………………………………………………5
1.5 Tregtarët……………………………………………………………………………………..8
1.6 Përmbajtja e së drejtës së konsumatorit……………………………………………………..10
1.6.1 Të drejtat e konsumatorëve……………………………………………………………….11
1.6.2 Detyrimet e tregtarëve……………………………………………………………………..12
1.7 Interpretimi i Gj.E.D.-së mbi përkufizimin e konsumatorit dhe të tregtarit…………………13
7.7.1 Karakteristikat kryesore……………………………………………………………………13
1.7.1.1 Personi Fizik…………………………………………………………………………….13
1.7.2 Çështja Bertrand kundër Paul Ott Kg – 1978……………………………………………..14
1.7.3Shearson Lehmann Hutton Inc. kundër TVB Treuhandgesellschaft für Vermögensverwaltung und Beteiligungen mbH – 1993…………………………………………15
1.7.4 Çështja Cape Snc kundër Idealservice Srl – 2001…………………………………………16
1.7.5 Procedimet Kriminale kundër Patrice Di Pinto – 1991……………………………………20
1.7.6 Francesco Benincasa kundër Dentalkit Srl – 1997…………………………………………22
1.7.7 Bayerische Hypotheken-und Wechselbank AG kundër Edgard Dietzinger – 1998……….25
1.7.8 Berliner Kindl Brauerei AG kundërAndreas Siepert – 2000………………………………26
1.7.9 Transaksionet me Qëllime të Dyfishta…………………………………………………….28
1.7.9.1 Gruber kundër Bay Wa AG – 2005………………………………………………………29
Kreu II – Kontratat e Posaçme në të drejtën e konsumatorit………………………………..33
2.1 Shitja dhe ofrimi i shërbimit jashtë qendrave të tregtimit……………………………………33
2.2 Shitja dhe ofrimi i shërbimit në largësi………………………………………………………35
2.2.1 E drejta për të hequr dorë nga kontrata…………………………………………………….38
2.3 Kontrata e ofrimit të shërbimit telefonik ……………………………………………………41
2.4 Jurisprudenca në këtë kuadër…………………………………………………………………43
Kreu III- Kushtet e padrejta në kontratat konsumatore në kuadrin e legjislacionit të BE-së dhe legjislacionit material të R.Sh-së. Një qasje krahasuese mbi kuadrin rregullues ligjor në vende të ndryshme Europiane………………………………………………………………46
3.1 Kushtet e përgjithshme në kontratën konsumatore sipas legjislacionit material të R.Sh.-së…46
3.2 Karakteri i padrejtë i kushteve në kontratën konsumatore………………………………………………49
3.2.1 Eleminimi i kushteve të padrejta……………………………………………………………………………..51
3.2.2 Nevoja e mbrojtjes së konsumatorit……………………………………………………….52
3.2.3 Parimet e Bashkimit Europian për Mbrojtjen e Konsumatorit ……………………………53
3.3 Parashikime të përgjithshme të Direktivës “Mbi Kushtet e Padrejta në Kontratat Konsumatore”………………………………………………………………………………………………………………54
3.3.1 Fusha e zbatimit të Direktivës mbi Kushtet e Padrejta……………………………………………….55
3.3.2 Testi i vlerësimit të kushtit të padrejtë……………………………………………………………………..56
3.3.3 Lista e kushteve të kontratës që konsiderohen si të padrejta……………………………………….57
3.3.4 Transpozimi i Direktivës………………………………………………………………….58
3.3.5 Propozime për ndryshime……………………………………………………………………………………….59
3.3.5.1 Drejt një harmonizimi maksimum të ligjit për kontratat konsumatore?………………………59
3.3.5.2 Ndryshimi i qasjes së harmonizimit dhe nevoja e harmonizimit………………………..61
3.3.5.3 Harmonizim maksimal për krijimin e tregut të përbashkët?……………………………………..62
3.3.5.3 Ulja e kostove të transaksionit…………………………………………………………..65
3.3.5.4 Nivel më i lartë i mbrojtjes së konsumatorit?………………………………………………………….66
3.3.5.5 Kuadri ligjor……………………………………………………………………………..67
3.3.5.6 Propozimi: Një “urë” shumë e lartë?……………………………………………………………………..68
3.4 Implementimi i Direktivës në Shtetet Anëtare – Vështrim krahasues………………………………70
3.5 Problematikat lidhur me transpozimin e Direktivës……………………………………………………….72
3.6 Përmirësimi i mbrojtjes………………………………………………………………………73
3.7 Arsyet politike për kontrollin e kushteve të formuluara paraprakisht……………………………….79
3.8 Korniza ligjore në shtetet anëtare………………………………………………………………………………..82
3.8.1 Austria………………………………………………………………………………………………………………….82
3.8.2 Belgjika……………………………………………………………………………………..82
3.8.3 Bullgaria…………………………………………………………………………………….83
3.8.4 Danimarka………………………………………………………………………………….84
3.8.5 Estonia …………………………………………………………………………………….85
3.8.6 Finlanda ……………………………………………………………………………………85
3.8.7 Franca………………………………………………………………………………………86
3.8.8 Gjermani …………………………………………………………………………………..86
3.8.9 Greqi ……………………………………………………………………………………….87
3.8.10 Hungaria ………………………………………………………………………………….88
3.8.11 Italia……………………………………………………………………………………….89
3.8.12 Luksemburg……………………………………………………………………………….90
3.9 Fusha e zbatimit – Konsumatorët, Shitësit dhe Furnizuesit………………………………….90
3.9.1 Përkufizimi i konsumatorit…………………………………………………………………92
3.9.2 Përkufizimi i shitësit ose furnizuesit……………………………………………………….93
3.9.3 Përjashtimi i kontratave specifike…………………………………………………………93
3.9.4 Përjashtimi i kushteve specifike kontraktuale……………………………………………..95
3.9.5 Kushtet e negociuara individualisht……………………………………………………….95
3.10 Vlerësimi mbi drejtësinë e një kushti në kontratë sipas nenit 3……………………………96
3.10.1 Forma që ka marrë parashikimi i përgjithshëm në shtetet anëtare……………………….98
3.10.2 Transpozimi i Aneksit në Shtetet Anëtare……………………………………………….102
3.11 Pasojat ligjore të kushtit të padrejtë……………………………………………………….103
3.11.1 Koncepti sipas Direktivës……………………………………………………………….103
3.11.2 Pasojat për afatin kontraktues dhe kontratën në tërësi………………………………….104
3.12 Transpozimi në shtetet anëtare……………………………………………………………105
3.12.1 Pavlefshmëria absolute………………………………………………………………….105
3.12.2 Pavlefshmëria relative ………………………………………………………………….105
3.12.3 Konkluzione lidhur me detyrimin për transparencë…………………………………….107
3.13 Konkluzione përfundimtare lidhur me ndikimin praktik i Direktivës…………………….108
Kreu IV- Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit………………………………….111
4.1 Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit që prekin interesin individual të konsumatorit……………………………………………………………………………………111
4.1.1 Aksesi në drejtësi i konsumatorit…………………………………………………………111
4.1.2 Mjetet alternative jashtëgjyqësore të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve në të drejtën e konsumatorit……………………………………………………………………………………113
4.1.2.1 Ndërmjetësimi…………………………………………………………………………..113
4.1.2.2 Arbitrazhi. ………………………………………………………………………………114
4.1.2.3 Padia ngritur nga konsumatori në gjykatë………………………………………………116
4.1.2.3.1 Kompetenca ligjore……………………………………………………………………116
4.1.2.3.2 Kompetenca tokësore…………………………………………………………………117
4.1.3 Mjetet juridike të mbrojtjes së konsumatorit………………………………………….….118
4.2 Mosmarrëveshjet në të drejtën e konsumatorit që prekin interesin kolektiv të konsumatorëve………………………………………………………………………………….119
4.2.1 Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve nga organet e administratës shtetërore….120
4.2.2 Bashkimi Europian për këtë çështje………………………………………………………121
4.2.3 Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve në gjykatë……………………………….124
4.2.4 Mbrojtja e interesit kolektiv të konsumatorëve nga shoqatat konsumatore ………………126
4.3 Praktika administrative dhe gjyqësore për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të së drejtës së konsumatorit në Shqipëri……………………………………………………………………….127
4.3.1 Praktika administrative e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve ……………………………….128
4.3.2 Praktika gjyqësore e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve …………………………………….132
Kreu V – Përafrimi i legjislacionit me të drejtën komunitare…………………………….142
5.1 Mbrojtja e konsumatorit në Bashkimin Evropian ………………………………………..142
5.2 Gjykatat Shqiptare dhe vendimet e Gjykatës së Drejtësisë ……………………………….145
5.3 Përafrimi i ligjit “Për mbrojtjen e konsumatorëve me Direktivat e Bashkimit Evropian”..146
Kreu VI- Konkluzione dhe Rekomandime ………………………………………………..154
vii.Pasqyra e përafrimit të ligjit…………………………………………………………….157
viii.Fjalorth i termave……………………………………………………………………….160
ix. Bibliografia……………………………………………………………………………….162