ELEMENTË TË SË DREJTËS SË AUTORIT NË
MJEDISIN DIGJITAL
DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE
“DOKTOR”

METODAT SHKENCORE
Metodat shkencore të përdorura në këtë punim mund të përmblidhen në tre shtylla
kryesore:
Shtylla e parë është metoda e konsultimit me literaturën. Së pari, ajo lidhet me gjetjen
e materialeve studimore hulumtuese të burimit normativ. Një punim shkencor nuk mund të
konsiderohet i tillë nëse nuk hulumton aspektet bazë të pyetjeve që ngrihen në të. Leximi i
Konventave bazë të të drejtës së autorit, tashme gati 150 vjeçare, si dhe i teksteve themelorë
të të drejtës së autorit, mundëson një vizion më të plotë të lëndës dhe në mënyrë të veçantë të
temës që do të trajtohet. Pavarësisht risisë të pakontestueshme të lëndës, e drejta e autorit ka
qenë një risi për kohën, jo vetëm si e drejtë por edhe për shkak të fushës që mbulonte. Një e
drejtë e mësuar të merret me risi, nuk ka sesi t’i mbyllë derën risive të tjera në kohë. Së dyti,
pasi është gjetur ky material, është e pashmangshme shtrimi i pyetjes së çfarë është bërë më
tej në kohë, çfarë ndryshimesh dhe çfarë risish ka njohur e drejta për shkak të zhvillimeve
teknologjike. Në këtë kuptim, përveç konsultimit të burimit normativ, ka qenë e nevojshme
konsultimi me burimet normative të mëtejme. Direktivat evropiane, ligjet evropiane dhe
amerikane mbi të drejtën e autorit, ashtu si dhe ligjet shqiptarë ndër vite, na bëjnë të kemi një
pamje shumë të qartë të situatës normative të të drejtave të autorit. Së treti, konsultimi me
literaturën doktrinare është një proces i pashmangshëm dhe që mpreh vështrimin kritik mbi
aktet normative. Burimet doktrinare të të drejtës së autorit janë të shumta, ato që lidhen me të
drejtën e autorit në shoqërinë e informacionit po lulëzojnë këto vite. Pavarësisht se burimet
kanë qenë pak më të rralla, doktrina botërore interesohet gjithmonë e më shumë për të
drejtën e autorit në mjedisin digjital.
Shtylla e dytë është metoda krahasuese. Metoda krahasuese mundëson gjetjen e
ngjashmërive dhe ndryshimeve mes teksteve të ndryshme dhe praktikave të ndryshme. Metoda
krahasimore mbart një rëndësi shumë të madhe për shkak se e drejta e autorit në Shqipëri
është një lëndë mjaft e re, më doktrinë të pakët dhe me një jurisprudencë në hapat e saj të
parë. Rrjedhimisht edhe e drejta e autorit në mjedisin digjital vuan nga këto mangësi. Në këtë
kuptim, krahasimi me të drejtën dhe praktikën e jashtme kryesisht evropiane dhe amerikane,
për të kuptuar sesi mund të zhvillohet më tej kjo e drejtë në Shqipëri.

Metoda e analizës interpretuese. Një punim shkencor në përgjithësi, dhe në fushën e të
drejtës në veçanti do të ishte tërësisht deskriptiv dhe nuk do të sillte asnjë risi nëse nuk do të
zbatohej kjo analizë. Analiza e akteve normative, e qendrimeve të ndryshme legjislative të
vendeve të ndryshme si dhe e doktrinës bën të mundur shqyrtimin e një hipoteze, sintezën e të
gjithë materialit dhe rrjedhimisht arritjen në një përfundim. Brenda metodës së analizës
interpretuese kam përfshirë metodën induktive. Metoda induktive, e cila synon nxjerrjen e
informacionit nga një rast i veçuar, është përdorur dhe do të përdoret së tepërmi në fushën e
të drejtës së autorit në mjedisin digjital. Për disa vite me radhë (kryesisht ’95 – ’05), doktrina
është bazuar në vendimet gjyqësore për shkelje të të drejtës së autorit në mjedisin digjital,
pasi tekstet normative mungonin. Kjo vinte prej faktit se teknologjia kishte ecur më shpejt se
ligji. Rrjedhimisht, nga analiza e këtyre vendimeve, doktrina dhe ligjvënësit arritën të
kuptojnë se ishte e nevojshme që të rregullohen marrëdhëniet në mjedisin digjital sa më
shpejt, në mënyrë që interneti të mos kthehej në një no man’s land. Analiza e këtyre
vendimeve është shumë i rëndësishëm në këtë punim.
Së fundi, punimi përmban disa të dhëna shifrore. Këto të dhëna lidhen me aspekte
teknike të përhapjes të të drejtës së autorit në internet, të fitimeve të gjeneruara, si dhe të
përhapjes së vetë internetit në botë. Këto të dhëna kanë një natyre indikative dhe nuk përbëjnë
thelbin e studimit. Megjithatë, vlen të theksohet se shqyrtimi i tyre mbart një rëndësi të
madhe, sepse tregon që ekonomia digjitale është e ardhmja e ekonomisë, rrjedhimisht edhe e
së drejtës.

PËRKUFIZME
Peer2Peer: një model rrjeti informatik, i përafërt me rrjetin klient-server, por ku çdo klient
është edhe server. Peer2Peer mund të ketë një server qendror, do të flasim për Peer2Peer të
centralizuar, ose i decentralizuar, ku siç, ku çdo klient është server për një klient tjetër e
kështu me radhë.
Server: përkufizohet si çdo mjet informatik ose program informatik që i ofron shërbime të
patrupëzuara klientëve të ndryshëm. Një server funksionon në mënyrë të pandërprerë duke iu
përgjigjur automatikisht kërkesave të ardhura nga pajisjet informatike të klientëve. Një server
mund të jetë një bazë të dhënash, programet kompjuterike si për shembull aplikacionet, posta
elektronike.
Download (shkarkim): me këtë term nënkuptohet përftimi i një vepre artistike (ose në një
kutpim më të përgjithshëm, të një informacioni) nëpërmjet riprodhimit ose kopjimit të saj nga
një server ose pajisje informatike në një pajisje informatike tjetër.
Streaming: nga anglishtja stream (korrent, fluks) është një fluks i drejtpërdrejtë, lexim i një
materiali në vijimësi ose komunikim në vijimësi dhe të i pandërprerë, që mundëson dërgimin
në mënyrë direkte ose me një vonesë të papërfillshme të një materiali nga një kompjuter ose
server në një kompjuter ose server tjetër. Streaming përdoret masivisht në internet ose në
rrjetet e telefonisë celulare për të mundësuar dërgimin e flukseve audio ose video (video on
demand) në të njëjtën kohë që transmetohet ose dërgohet.
Masat teknologjike të mbrojtjes: përbëjnë ato mjete elektronike shifrimi që ndalojnë
përdorimin e një vepre të fiksuar në një suport fizik ose të përmbajtur në një dosje digjitale
(computer file), përtej atyre përdorimeve të lejuara nga titullarët e të dretjës së autorit.
Computer File: File është një send i patrupëzuar që mundëson stokimin (ose fiskimin) e një
informacioni digjital, që është i përdorshëm nga një program kompjuterik dhe që ka një
madhësi fizike virtuale të shprehut në kb (kilobit). Në këtë punim, në shqip është përdorur
fjala dosje digjitale
Mjedisi digjital: Mjedisi digjital është mjedisi virtual, në të cilin ofrohen shërbime të
shoqërisë së informacionit.
Digjitalizim: digjitalizim është procesi informatik i kthimit të informacionit nga një formë
analogjike, në një formë numerike të përbërë nga një vijimësi 0 dhe 1. Digjitalizimi i
informacioni lejon leximin e tij në pajisjet e ndryshme informatike.

Copyright: Copyright është ekuivalenti i të drejtës së autorit në shtetet me traditë juridike
anglo-saksone. Copyright ka veçantitë e tij, për këtë arsye në këtë punim dhe në mënyrë të
përgjithshme në literaturën juridike, nuk përkthehet.
Internet: përkufizohet si sistemi global i ndërlidhjes së rrjeteve kompjuterikë nëpër botë që
përdor një protokoll të quajtur TCP/IP, me qëllim lidhjen e miliardave pajisjeve informatike
në të gjithë botën. Ekzistojnë rrjete të tjera të ngjashme me internetin, por përdorin protokolle
informatikë të ndryshme
Origjinalitet: përkufizohet si kriteri i vetëm që nevojitet për të vërtetuat nëse një punë përbën
një vepër artistike dhe kësisoj, e mbrojtshme nga e drejta e autorit.
Host: Hosti është subjekti ofrues i shërbimit të informacionit që ofron një hapësirë brenda
mjedisit digjital të internetit, të cilën e jep me qira ose në forma të ndryshme, në mënyrë që
një subjekt të përdorë këtë hapësirë për të krijuar një faqe interneti. Hosti, në kuptimin teknik
është një nyje e trupëzuar, nga e cila kalon informacioni dhe që mund të shërbejë
njëkohësisht edhe si server.
Software/Hardware: fjala software në anglisht është përshtatur në shqip si programe
kompjuterike. Hardware nuk ka një ekuivalent të saktë në shqip, por me të do të kuptohet çdo
pajisje informatike e trupëzuar në gjendje të mbajë programe kompjuterike, të cilat këto janë
të patrupëzuara.
Caching: komponent kompjuterik që magazinon të dhëna në një server të caktuar, në mënyrë
që të konsumatori të orientohet më lehtësisht në të ardhmen kur bën një kërkim të ngjashëm
ose të njëjtë.
Mbrojtje kolektive: mbrojtja e ofruar nga agjencitë kolektive të administrimit të të drejtave të
autorit, si gjyqësore ashtu dhe për mbledhjen e të ardhurave nga përdorimi i veprave. ndë
ndryshin nga mbrojtja individuale (çdo autori mbron vetë veprën e tij) që përbën parimin e të
drejtës së procedurës civile, e drejta e autorit parashikon dhe mbrojtjen kolektive si një mjet i
efektshëm të mbrojtjes së autorit.
Internet Service Provider: Ofruesit e shërbimeve të shoqërisë së informacionit.

Përmbajtja
PARATHËNIE …………………………………………………………………………………………………………. xiii
HYRJE …………………………………………………………………………………………………………………….. xv
KREU I – KRIJIMI ARTISTIK SI NJË MËNYRË SHKËMBIMI ……………………………………… 1
1. – Çfarë është shkëmbimi …………………………………………………………………………………………….. 1
1.1 – Përkufizimi dhe zhvillimi historik i shkëmbimit ………………………………………………………….. 1
1.2 – Shkëmbimi në mjedisin digjital …………………………………………………………………………………. 3
1.2.1 Përkufizimi, nga pikëpamja teknike, i shkëmbimit në mjedisin digjital ………………………… 4
a. Digjitalizimi – elementi thelbësor i përkufizimit……………………………………………………………….. 4
b. Interneti – mjedisi digjital par excellence ……………………………………………………………………….. 7
1.2.2 Qasja juridike e shkëmbimit në mjedisin digjital ……………………………………………………… 13
a. Përkufizimi juridik i mjedisit digjital ……………………………………………………………………………… 13
b. Karakteristikat e shkëmbimit në mjedisin digjital – e drejta e internetit …………………………… 15
2. – Shkëmbimi i krijimit artistik – e drejta e autorit ………………………………………………………….. 18
2.1 – E drejta e autorit, parë nga jashtë mjedisit juridik …………………………………………………….. 19
2.2 – E drejta e autorit parë nga brenda mjedisit juridik ……………………………………………………. 25
2.3 – E drejta e autorit parë si pjesë e pronësisë intelektuale ……………………………………………. 32
2.4 – E drejta e autorit parë nga brenda kufijve ……………………………………………………………….. 34
2.5 – E drejta e autorit dhe e ardhmja …………………………………………………………………………….. 39
KREU II – LINDJA E TË DREJTËS SË AUTORIT NË MJEDISIN DIGJITAL ………………… 41
1. – Objekti i të drejtës së autorit në mjedisin digjital ………………………………………………………… 41
1.1 – Pasojat e digjitalizimit mbi kuptimin e veprës …………………………………………………………. 42
1.1.1 Ndërhyrja e njeriut në krijimin e veprës ………………………………………………………………….. 42
1.1.2 Dhënia e një forme ……………………………………………………………………………………………….. 47
a. Ideja ………………………………………………………………………………………………………………………… 47
b. Konkretizimi …………………………………………………………………………………………………………….. 50
1.1.3 Krijimtaria ……………………………………………………………………………………………………………. 53
a. Origjinaliteti dhe personaliteti i autorit ……………………………………………………………………….. 54
b. Origjinaliteti dhe puna krijuese e autorit ……………………………………………………………………… 56
c. Origjinaliteti dhe vetëm origjinaliteti – a i reziston ky parim digjitalizimit? ………………………. 60
1.2 – Pasojat e digjitalizimit mbi llojet e veprave ……………………………………………………………… 66
1.2.1 Veprat që prezumohen si origjinale ………………………………………………………………………… 68
1.2.2 Veprat me origjinalitet të diskutueshëm …………………………………………………………………. 69
1.2.3 Vepra potencialisht origjinale të përjashtuara nga mbrojtja …………………………………….. 82
2. – Subjekti i të drejtës së autorit (Autori) ………………………………………………………………………. 86
2.1 – Autori në mjedisin digjital ……………………………………………………………………………………… 86
2.1.1 Parimet e përgjithshme të nocionit të autorit ………………………………………………………….. 87
2.1.2 Autori me statuse të ndryshme në mjedisin digjital …………………………………………………. 90
a. Autori i punësuar ………………………………………………………………………………………………………. 90
b. Autori nëpunës civil …………………………………………………………………………………………………… 98
c. Autori në lidhje martesore ……………………………………………………………………………………….. 100
d. Autori i huaj ……………………………………………………………………………………………………………. 102
2.2 – Pasojat e digjitalizimit mbi ndryshimin e statusit të autorit …………………………………….. 102
2.2.1 Bashkautorësia …………………………………………………………………………………………………… 102
2.2.2 Krijuesi i veprës kolektive (përmbledhjet) ……………………………………………………………… 105
KREU III – NDRYSHIMET NË PËRMBAJTJEN E TË DREJTËS SË AUTORIT NË MJEDISIN DIGJITAL …… 108
1. – Të drejtat që gëzon autori nën dritën e digjitalizimit ………………………………………………….. 109
1.1 – Përparësia e të drejtës pasurore të autorit në mjedisin digjital ………………………………… 109
1.1.1 Përbërësit e të drejtës pasurore ……………………………………………………………………………. 113
1.1.2 E drejta e riprodhimit ………………………………………………………………………………………….. 114
a. Karakteristikat e të drejtës së riprodhimit ………………………………………………………………….. 114
b. E drejta e riprodhimit në mjedisin digjital …………………………………………………………………… 115
c. Format e ndryshme te riprodhimit të veprës ……………………………………………………………… 117
1.1.3 Komunikimi i veprës në publik (Përcjellja) ……………………………………………………………… 123
a. Kuptimi i komunikimit të veprës në publik …………………………………………………………………. 123
b. Llojet e ndryshme të komunikimit të veprës në publik…………………………………………………. 126
1.2 – Tkurrja e të drejtës morale të autorit nga përhapja e veprave në mjedisin digjital …….. 131
1.2.1 Karakteristikat e të drejtës morale ……………………………………………………………………….. 134
a. Një e drejtë e “shenjtë” dhe “absolute”… ………………………………………………………………….. 134
b. …Domethënë potencialisht abuzive dhe të atakueshme ………………………………………………. 138
1.2.2 Përbërësit e të drejtës morale ………………………………………………………………………………. 140
a. E drejta “e jetës dhe e vdekjes” mbi veprën ……………………………………………………………….. 140
b. E drejta e ekzistencës nëpërmjet veprës ……………………………………………………………………. 144
2. – Mosrespektimi i të drejtave të autorit në mjedisin digjital …………………………………………… 150
2.1 – Pamundësitë praktike për të respektuar të drejtën e autorit …………………………………… 150
2.1.1 Përjashtimet e rregulluara me ligj ………………………………………………………………………… 152
a. Përjashtimet bazuar në shprehjen e lirisë thelbësore të individit ………………………………….. 152
b. Përjashtime që sigurojnë mbrojtjen e interesave të posaçme të publikut ………………………. 162
c. Përjashtime për shkak të përdorimit të veprës brenda një sfere private ………………………… 165
2.1.2 Mjetet juridike të shqyrtimit të përjashtimeve ………………………………………………………. 169
a. Llojet e interpretimeve të përjashtimeve …………………………………………………………………… 169
b. Shpërblimi i arsyeshëm ……………………………………………………………………………………………. 173
2.2 – Shkeljet e të drejtës së autorit në mjedisin digjital ………………………………………………….. 178
2.2.1 Përkufizimi juridik i shkeljes dhe shembuj nga jurisprudenca ………………………………….. 178
2.2.2. Konflikte të mundshme me lirinë e shprehjes dhe privatësinë ………………………………… 185
a. Publikimi i adresave IP (të dhënat personale)……………………………………………………………… 185
b. Konflikti në lidhje masat mbrojtëse teknologjike ………………………………………………………… 193
KREU IV – JETËSIMI I TË DREJTAVE QË GËZON AUTORI NËN DRITËN E DIGJITALIZIMIT …………….. 196
1 – Jetësimi teknik i të drejtës së autorit në mjedisin digjital ……………………………………………… 196
1.1 – Furnizimi i aksesit drejt internetit – Internet Service Provider (“Kontratat ISP”) ……….. 198
1.1.1 Kontrata ISP ……………………………………………………………………………………………………….. 198
1.1.2 Përgjegjësia e ISP-ve ……………………………………………………………………………………………. 201
1.2 – Furnizimi i shërbimit të host-imit ………………………………………………………………………….. 204
1.2.1 Kontrata e host-it ……………………………………………………………………………………………….. 205
1.2.2 Përgjegjësia e host-it …………………………………………………………………………………………… 206
1.3 – Furnizimi shërbimit të përgatitjes së faqes së internetit …………………………………………. 207
1.3.1 Kontrata e shërbimit të përgatitjes së faqes së internetit ……………………………………….. 207
1.3.2 Përgjegjësia e krijuesve të faqes së internetit ………………………………………………………… 208
1.4 – Ofrimi i veprës te konsumatori (përdoruesi) …………………………………………………………… 209
2 – Jetësimi përmbajtësor i të drejtës së autorit në mjedisin digjital …………………………………… 218
2.1 – Kontrata e autorit në përgjithësi …………………………………………………………………………… 219
2.1.1 Kontrata e autorit si kontratë civile ………………………………………………………………………. 219
2.1.2 Veçantitë e kontratës së autorit …………………………………………………………………………… 223
2.2. – Kontrata të veçanta autori …………………………………………………………………………………… 226
2.2.1 Kontrata e botimit ………………………………………………………………………………………………. 226
2.2.2 Kontrata e komunikimit dhe riprodhimit të veprave në publik ………………………………… 231
a. Kontrata e veprave kinematografike, audiovizuale dhe/ose muzikore ……………………………. 233
b. Karakteristikat e kontratës së veprave audiovizuale me fonde publike …………………………… 237
3. – Administrimi i jashtëm i të drejtave të autorit (agjencitë e administrimit kolektiv) …………… 240
3.1 – Kuptimi i administrimit kolektiv të të drejtave ……………………………………………………….. 243
3.2 – Veprimtaria e agjencive kolektive të menaxhimit të të drejtave ………………………………. 247
3.2.1 Një veprimtari abuzive ndaj përdoruesve të veprave ……………………………………………… 247
3.2.2 Mungesa e mbrojtjes së autorëve nga veprimet e palëve të treta …………………………… 248
3.3 – Nevoja e rithemelimit të AAK-vë nën impulset e shoqërisë së informacionit …………….. 250
3.3.1 Autonomia në kryerjen e veprimtarive të AAK-ve …………………………………………………… 251
3.3.2 Transparenca e veprimtarisë së AAK-ve ………………………………………………………………… 253
3.3.3 Mbikëqyrja e veprimtarisë së AAK-ve ……………………………………………………………………. 254
PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME ………………………………………………………………………………. 257
Përfundime ……………………………………………………………………………………………………………… 257
1 – Rithemelimi i mënyrës së shpërblimit të autorit dhe titullarëve të të drejtave ……………. 257
2 – Rithemelimi i të drejtës së autorit …………………………………………………………………………… 260
Rekomandime ………………………………………………………………………………………………………….. 261
BIBLIOGRAFIA ………………………………………………………………………………………………………….. 264
I. Doktrinë ……………………………………………………………………………………………………………….. 264
II. Raporte, dokumente të autoriteteve kombëtare dhe të huaja ……………………………………….. 269
III. Akte juridike ………………………………………………………………………………………………………… 269
IV. Jurisprudencë e cituar ……………………………………………………………………………………………. 273
V. Revista juridike të konsultuara …………………………………………………………………………………. 275
VI. Faqe interneti të konsultuara ………………………………………………………………………………….. 276