Hyrje
Sa herë diskutohet mbi përgjegjësinë civile, me të drejtë, juristët i referohen aty për aty, fillimisht përgjegjësisë që rrjedh nga shkaktimi i dëmit, duke përfshirë në të të gjithë burimet e kësaj përgjegjësie, marrëdhënie juridike kontraktore apo jo kontraktore. Diskutimi shtrihet mandej në elementet e përgjegjësisë dhe dallimin e saj nga institute të tjerë të ngjashëm me të.
Edhe ndërmarrja ime do të shtrihet pikërisht në këtë fushë. Për shkak të gjerësisë së saj dhe tërheqjeve personale ndaj shkaktimit të dëmit jo pasuror, tema do të disiplinohet, në veçanti, në pikëpamjet, doktrinat dhe praktikat në lidhje me dëmin jo pasuror.
“Dëmi jo pasuror”, në termat e një punimi shkencor, përfshin kërkime që i përkasin një fushë shumë delikate, të pashkelur pothuajse tërësisht dhe, për këtë shkak po aq interesante, të së drejtës civile. Tërheqja ndaj këtij objekti është rrjedhojë e mishërimit në të, thuajse të të gjithë parimeve të së drejtës civile. Është rrjedhojë e vështirësive për të njohur, kuptuar dhe zbatuar elementet e posaçëm të kësaj pjesë të së drejtës.
Pretendimet e mia në formimin teorik, gjejnë në këtë fushë, lëndë për të eksploruar, për të kundërshtuar, për të krijuar, së fundi, për të shfaqur opinione vlerësuese.
Përgjegjësia civile nga shkaktimi i dëmit, u materializua fillimisht me norma juridike në të drejtën romake. Kërkimi i dëmit u përfaqësuar nga “padia aquiliane”. Ecuria e tij nuk gjeti forma të qëndrueshme, përveç se në erën e Napolonit, pikërisht në Kodin Civil kur, jo vetëm në këtë fushë, arrihet përshtatja me zhvillimet e shoqërisë, e të drejtës civile në përgjithësi dhe e përgjegjësisë nga shkaktimi i dëmit në veçanti.

Kodi Napolonit shërbeu si themel i të drejtës civile për legjislacionin, jurisprudencën dhe doktrinën. Përgjatë viteve, përpjekjet e juristeve dhe të ligjvënësve kanë ndryshuar vetëm shfaqjen e instituteve, duke lënë pothuajse të pacenuara parimet.
Objekt i përpjekjeve të mëvonshme nuk janë ndryshimi i parimeve të gjithë pranuara, por përshtatja e tyre me karakteristikat e veçanta të zhvillimit shoqëror, të së drejtës civile në veçanti, me vend kryesor në këtë zhvillim.
Ndryshimi i sistemit politik solli frymë dhe botëkuptim të ri në legjislacionin e vendeve të Evropës lindore, për rrjedhojë dhe në Shqipëri. Instituti i shkaktimit të dëmit, me përkufizime të politizuara dhe të përcipta filloi të ndryshojë, duke u përshtatur me të drejtën dhe trashëgiminë doktrinare të vendeve evropiane kontinentale ose, në një vlerësim më kombëtar, u rikthye në përkufizimet e të drejtës civile të rregulluara në Kodin Civil të vitit 1929.

1. Objektivi i Temës
Cilido që do të përfshihej në një trajtim shkencor të përgjegjësisë civile nga shkaktimi i dëmit, do të ishte i detyruar të trajtonte në mënyrë të përgjithshme, paraprakisht, kuptimin e detyrimeve në përgjithësi, dallimin midis përgjegjësisë civile dhe asaj penale apo dallimin midis përgjegjësisë civile kontraktore dhe përgjegjësisë civile jashtë-kontraktore, etj.
Detyrimi, duke qenë drejtë personale gjithmonë ka në themelet e tij, marrëdhënien që krijohet midis debitorit dhe kreditorit.
Natyra e saj, përcakton dhe emërtimet e ndryshme, pasive apo aktive. Kodi Civil njeh si burime të detyrimit kontratat dhe ligjin. Në vijimësinë e trajtimit tonë, do ti përkushtohemi, në përgjithësi detyrimit jashtë-kontraktor dhe, në veçanti, detyrimit që buron nga shkaktimi i dëmit.
Sikurse është treguar në titull, objekt i studimit do të jetë vetëm përgjegjësia civile që buron nga shkaktimi i dëmit jopasuror.
Kur shkaktohet një dëm, përgjegjësia vlerësohet nga këndvështrime të ndryshme. Së pari, nga ana e brendshme, kur subjekti në ndërgjegje e vuan veprimin e dëmshëm dhe kjo ka të bëjë me përgjegjësinë morale; së dyti, kur sjellja i është nënshtruar gjykimit, me pasoja përgjegjësinë penale apo përgjegjësia civile. Kjo e fundit dallohet sipas burimit nga i cili ka lindur.
Përgjegjësia civile realizohet si përgjegjësi “kontraktore”, kur dëmi i shkaktuar rezulton nga mospërmbushja e detyrimeve kontraktore. Debitori duhet të shpërblejë dëmin që rezulton nga mungesa e përmbushjes së detyrimeve objekt i kontratës. Duke mos nënvleftësuar përdorimin e shembujve, do të mjaftohem vetëm, duke kujtuar pasojat që vijnë nga mos furnizimi në një kontratë për furnizimin me produkte ushqimorë, apo vonesat në këtë furnizim.
Ndërsa përgjegjësia civile jashtë kontraktore (gjithmonë nga shkaktimi i dëmit) ekziston kur dëmi i është shkaktuar një subjekti me të cilin nuk ekzistojnë marrëdhënie kontraktore ose, jo për shkak të mospërmbushjes se detyrimeve kontraktore.
Në rrethanat e përditshme, i njëjti fakt mund të jetë burim i përgjegjësisë së dyfishtë, penale dhe civile njëkohësisht dhe, për këtë arsye jo rrallë, detyrohemi të dallojmë dhe ndajmë përgjegjësinë penale nga përgjegjësia civile. Dallimi midis tyre është, ndoshta, detyra më e lehtë, pasi karakteristikat e të dy përgjegjësive pavarësisht së janë thuajse të njëjta, realizojnë dhe mbrojnë norma dhe marrëdhënie të ndryshme juridike.
Qëllimet, objektivat nuk janë të njëjta për të dy llojet e përgjegjësisë. Përgjegjësia penale ka si objekt mbrojtjen e shoqërisë nga veprimet e kundërligjshme që cenojnë rendin publik. Përgjegjësia civile ka si objekt të vetëm, të paktën në parim, shpërblimin e dëmeve të shkaktuara nga një person i caktuar, fizik ose juridik një personi tjetër.
E drejta penale përcakton si element të domosdoshëm dhe të përhershëm të përgjegjësisë penale, fajin e autorit të veprës penale, ndërsa në rastet e përgjegjësisë civile, përfshihet edhe përgjegjësia pa faj.
Në të drejtën penale përgjegjësia është gjithmonë personale. Personi që ka kryer një vepër penale do të përgjigjet personalisht për të dhe, po personalisht do ta vuajë dhe dënimin përkatës.
Ndërsa, në të drejtën civile, përveç rregullit të përgjithshëm sipas të cilit çdokush që shkakton një dëm përgjigjet për të, ekzistojnë edhe raste kur një person mund të ngarkohet me detyrimin për shpërblimin e një dëmi që nuk e ka shkaktuar personalisht. Pra përgjegjësia civile mund të lindë edhe për dëmin e shkaktuar nga të tjerët.

PËRMBAJTJA E TEMËS
Faqe Hyrje…………………………………………………………………………………………………………… 5
1. Objektivi i Temës…………………………………………………………………………………………. 7
2. Fragmente të zhvillimit historik të shpërblimit të dëmit. ……………………………….. 9
Kodi Civil i vitit 1929 Ligji Nr.2359, datë 15.11.1956 “Mbi veprimet juridike dhe mbi detyrimet”.
3. Rrethana dhe kushte të shkaktimit të dëmit. Baza ligjore ……………………………. 15
4. Kuptimi i përgjithshëm i dëmit jo pasuror. …………………………………………………. 19
5. Forma e shfaqjes së dëmit jo pasuror. Karakteristika të anës materiale……….. 22
6. Dallimi i përgjegjësisë në shkaktimin e dëmit jo pasuror dhe Verifikimi i dëmit. .. 25
7. Shkaktimi dëmit…………………………………………………………………………………………. 28
8. Faji. …………………………………………………………………………………………………………… 36
Faji si baza e përgjegjësisë civile……………………………………………………………………. 36
Kuptimi dhe llojet e fajit në fushën e të drejtës civile. ………………………………………. 37
Përgjegjësia pa faj. ……………………………………………………………………………………….. 38
9. Lidhja shkakësore………………………………………………………………………………………. 41
10. Teoritë kryesore mbi karakteristikat e lidhjes shkakësore……………………………. 43
11. Shpërblimi i dëmit i krahasuar me doktrinën perëndimore (France, Itali)……. 50
Dëmi moral në formën e cenimit të nderit ……………………………………………………….. 51
12. Lloje të dëmit kundër shëndetit, nën dritën e praktikës gjyqësore………………… 63
13. Dëmtimi i shëndetit. ……………………………………………………………………………………. 69
Pretium doloris ……………………………………………………………………………………………. 70
Dëmi ndaj kënaqësive të ofruara nga jeta ……………………………………………………….. 70
Dëmi estetik . ……………………………………………………………………………………………… 70
Dëmi në sferën afektive (pretium affectionis) -………………………………………………… 70
Fyerja e kujtimit të një të vdekuri …………………………………………………………………… 73
Fjala e mbajtur në parlament………………………………………………………………………….. 74
14. Lloje të tjera të dëmit jopasuror………………………………………………………………….. 86
Demi i shkaktuar nga ndërhyrja në jetën private. ……………………………………………… 86
Përgjegjësia për dëmin e shkaktuar nga persona të tjerë. …………………………………… 90
15. Përgjegjësia për dëmin e shkaktuar, në raste të veçanta. ……………………………… 98
Veprimtari e rrezikshme. ………………………………………………………………………………. 98
Mjedisi. ………………………………………………………………………………………………………. 99
Përgjegjësia për publikimet mashtruese…………………………………………………………. 100
Ngritja e një padie të padrejtë. ……………………………………………………………………… 101
Dëmi jo pasuror i shkaktuar në fushata zgjedhore…………………………………………… 105
16. Dëmi jopasuror dhe praktika e Gjykatës së Lartë ……………………………………… 110
17. Shpërblimi i dëmit…………………………………………………………………………………….. 113
18. Mënyra e shpërblimit të dëmit në varësi të llojit të tij. ……………………………….. 116
Shpërblimi i dëmit jo pasuror. ……………………………………………………………………… 116
Shpërblimi i dëmit me rastin e shkaktimit të vdekjes. ……………………………………… 118
19. Padia për shpërblimin e dëmit…………………………………………………………………… 123
Parashkrimi ……………………………………………………………………………………………….. 123
Konkluzione dhe rekomandime……………………………………………………………………….. 127