PËRGJEGJËSIA JURIDIKE CIVILE PËR SHPËRBLIMIN E DËMIT NË MAQEDONI
(disertacion për marrjen e gradës shkencore “Doktor”)

Abstrakt
Detyrimet civile për shpërblim të dëmit lindin sikurse nga shkaktimi i dëmit, poashtu edhe nga shkelja e kontratës. Shpërblimi i dëmit mund të bëhet ose duke kthyer situatën në gjendjen e para shkaktimit të dëmit, ose duke kompensuar atë me para. Shpërblimi i dëmit material jepet në të gjitha rastet kur dëmtohen vlerat pasurore, megjithatë edhe në rast të cënimit të vlerave personale, sikurse gjatë shkaktimit të vdekjes apo lëndimeve trupore, gjykata mund të caktoj shpërblim të dëmit material.
Rregullat juridike civile për shpërblimin e dëmit, përveç se në dispozitat e ligjit për marrëdhënie të detyrimeve të Maqedonisë, i hasim edhe në dispozitat tjera normative. Me rastin e shkaktimit të dëmit, si rregull për subjektin përgjegjës lind detyrimi për shpërblimin e demit. Kurse, për palën të cilës i është cënuar një e drejtë e karakterit pasuror apo personal, gjithmonë lind e drejta për të kërkuar riparimin e situatës së krijuar apo shpërblimin e dëmit. Shpërblimit të dëmit si rregull i paraprinë fakti i shkaktimit të dëmit. Dëmi mund të shkaktohet nga njerëzit, si edhe nga sendet e rrezikshme dhe veprimtaritë e rrezikshme. Shkaktuesi i dëmit përgjigjet ose në bazë të rregullave të përgjegjësisë subjektive, ose në bazë të rregullave të përgjegjësisë pa faj, objektive. Në rast të lindjes së përgjegjësisë subjektive, autori i dëmit duhet të ketë aftësi deliktore, të ketë faj dhe veprimi i tij të jetë në kundërshtim me rregullativën ligjore. Kurse te përgjegjësia objektive, duhet që dëmi të shkaktohet nga përdorimi i sendeve të rrezikshme apo veprimtarive të rrezikshme.
E drejta për shpërblim të dëmit realizohet kryesisht në procedurë gjyqësore. Procedura inicohet vetëm me anë të parashtrimit të padisë nga i dëmtuari, me të cilën paraqitet kërkesa konkrete në pikëpamje të shpërblimit të dëmit, faktet ku mbështetet kërkesa, provat dhe vlera e kontestit.
Fjalë kyçe: dëmi, shpërblim i dëmit, përgjegjësi civile, subjekti përgjegjës

Abstract
Civil liability for damages arises as by causing damage, as well as breach of contract. Compensation of damage can be done either by turning the situation to the pre cause damage, or compensating it with money. Compensation of material damage is given in all cases where damaged property values. However in case of infringing of personal values, as the cause of death or bodily injury, court may determine material damages.
Rules of civil law for damages except in the provisions of the law liabilities relationship of Macedonia are noticed as well in the provisions of other laws. In case of damage being caused, as a rule of the subject responsible for damage compensation liability arises and which side has infringing a right of property damage or personal character, always arises the right to seek repairs situation created or reward damage. Compensation for damage as a rule precedes the fact of causing harm. The damage can be caused as by the people, as well as from dangerous things and dangerous activities. Guilty of damage either responses on the basis of subjective liability rules or under the rules of liability without fault objective. In case of the birth of subjective responsibility, damager must have delinquent capability fault and the action to be in violation of legal regulations, and objective responsibility the damage is caused by the use of dangerous items or dangerous activities.
The right for compensation of damage is done mainly in court procedure. The procedure is initiated only by the lawsuit by the injured party which presented specific requirements in terms of compensation for the damage, the facts supporting the claim, the evidence and the value of the contest.
Key word: damage, damage compensation, civil liability, responsibility subject